Een portret begint bij aandacht, niet bij techniek

Ik fotografeer mensen. Ondernemers, teams, gezinnen — maar ook mensen in hun meest kwetsbare staat. En juist daar, waar woorden vaak tekortschieten, zie ik hoe krachtig een portret kan zijn.
Afgelopen week werkte ik drie dagen aan een bijzonder project in portretfotografie in de zorg bij zorginstelling bij Topaz Zuijdtwijck in Leiden voor mensen met zware dementie. Mijn opdracht: portretfoto’s van alle medewerkers en officiële pasfoto’s van enkele bewoners. Juist dat deel vroeg om een andere benadering — en raakte me op een bijzondere manier. Want hoe maak je een pasfoto van iemand die de wereld om zich heen nauwelijks nog begrijpt? Hoe breng je iemands persoonlijkheid in beeld, als er nauwelijks contact mogelijk lijkt?

De pasfoto’s van bewoners waren eigenlijk een probleem. De organisatie had al een paar fotografen gevraagd, maar niemand zei ja. Het voelde voor het team als een lastige opgave, want veel bewoners kunnen niet meer naar het gemeentehuis. Toen ik hoorde dat het nog niet gelukt was, stelde ik voor om het meteen mee te pakken, nu ik er toch was om alle medewerkers te fotograferen. En toen ik eenmaal begon, besloot ik mijn rol als portretfotograaf in de zorg echt serieus te nemen. Ik wilde méér dan een plaatje. Ik wilde iets vastleggen van wie iemand is — of was.

Dan komt de eerste dame binnen. Mopperend, boos zelfs:
“Ik sta nóóit goed op de foto!”
“Ik zie er nooit uit!”
Maar ik zie iets anders. Ik zie een vrouw met een scherpe blik, een zachte blouse in een kleur die haar mooi staat. Ik begroet haar rustig, geef haar een compliment en neem de tijd om even echt contact met haar te maken. Ze kijkt op. Verbaasd. En in dat moment gebeurt er iets: haar schouders gaan naar achteren, haar gezicht verzacht, haar ogen lichten op.
En dan klik ik.
Het resultaat? Geen kille pasfoto, maar een portret van een vrouw die straalt. Toen het zorgteam de foto zag, zeiden ze zachtjes:
“Ze lacht bijna nooit meer…”
Dat raakte me. Want dit is waarom ik fotografeer. Voor mij is dit precies waar portretfotografie in de zorg om draait: mensen echt zien, ook als ze moeilijk bereikbaar zijn.

Wat portretfotografie in de zorg écht waardevol maakt

Een goede portretfoto draait voor mij niet om techniek, maar om verbinding. Zeker bij portretfotografie van mensen met dementie is dat essentieel. Je stelt je open. Je kijkt verder dan gedrag of diagnose. En juist dán ontstaat het beeld dat raakt.

Het is een intiem moment waarin iemand zich gezien voelt. En dat, dat is wat telt.

Of ik nu werk met zorginstellingen, ondernemers of teams op locatie: mijn doel blijft hetzelfde. Ik maak geen plaatjes. Ik maak portretten waarin mensen zichzelf terugzien — soms zelfs op een manier die ze zelf zijn vergeten.

Laat mensen zichzelf zijn, dan volgt de foto vanzelf

Dus de volgende keer dat je een foto maakt — van wie dan ook — stel jezelf niet alleen de vraag: “Wat is het juiste licht?” maar ook:
“Wat kan ik doen om deze persoon zich gezien te laten voelen?”

Want dát is de echte magie van portretfotografie.
En precies daar begint het verschil tussen een foto… en een portret.